Έρευνα ΕΛΜΕΠΑ: Λαμπρότερη η ακαδημαϊκή πορεία της Ελλάδας αν είχε αντιστραφεί το brain drain στη χώρα

Τηρουμένων των αναλογιών για τη χώρα μας, λαμβάνοντας υπόψη τον πληθυσμό και τους πόρους που διατίθενται για τη χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, και των ερευνητικών ιδρτμάτων, οι Έλληνες ακαδημαϊκοί βρίσκονται σε σχετικά υψηλές θέσεις στους σχετικούς δείκτες αναλογίας κορυφαίων επιστημόνων ανά εκατομμύριο πολιτών στον κόσμο. Σύμφωνα, όμως, με τη μελέτη των τριών ερευνητών του ΕΛΜΕΠΑ, η χώρα μας θα μπορούσε να βρίσκεται στους σχετικούς δείκτες επιστημονικής ποιότητας στην πρώτη δεκάδα στην Ευρώπη, αλλά και παγκοσμίως, εαν και μόνο εάν τα πανεπιστήμια στη χώρα μας δεν έχαναν εκατοντάδες άξιους επιστήμονες κάθε χρόνο, οι οποίοι γίνονται ανάρπαστοι σε μεγάλα πανεπιστήμια ή ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού, ήτοι εξαιτίας του μη αναστρέψιμου, πλέον, “brain drain”. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Επιστήμης Δεδομένων, Πολυμέσων και Μοντελοποίησης, το γνωστό και ως DataLab, του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΕΛΜΕΠΑ), αναδεικνύοντας το υψηλό προφίλ των Ελλήνων ακαδημαϊκών.

Διαπρέπουν οι Έλληνες ακαδημαϊκοί

Ο δείκτης επιστημονικής ποιότητας είναι ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες για κάθε ίδρυμα, ερευνητή ή καθηγητή, στο πλαίσιο χρηματοδοτήσεων, προσέλκυσης νέων προγραμμάτων έρευνας, αλλά και ακαδημαϊκής ποιότητας. Σε αυτόν τον δείκτη συγκαταλέγονται οι βιβλιογραφικές αναφορές σε επιστημονικά άρθρα και μελέτες, όπως και η παραγωγικότητα του κάθε ερευνητή. Οι βιβλιογραφικές αναφορές ή αλλιώς η «απήχηση» των ακαδημαϊκών τους μελετών είναι ενδεχομένως και το εισιτήριο... της περαιτέρω εξέλιξής τους.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα στοιχεία της μελέτης σχετικά με το άθροισμα των Ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού με τους συναδέλφους τους στην Ελλάδα, το οποίο δείχνει ότι, αν είχε επιτύχει η “δημογραφική ανάσχεση των ακαδημαϊκών”, η Ελλάδα θα ανέβαινε στη 12η θέση παγκοσμίως και στην 8η στην Ευρώπη στους σχετικούς δείκτες αναλογίας κορυφαίων επιστημόνων ανά εκατομμύριο πολιτών!

Ο αριθμός των κορυφαίων επιστημόνων που εργάζονται στην Ελλάδα δεν περιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο πεδίο, αλλά σε ένα ευρύ φάσμα επιστημών, με τη Μηχανική και Τεχνολογία να έρχεται πρώτη στη σχετική λίστα, ενώ ακολουθούν η Επιστήμη των Υπολογιστών, η Χημεία, οι Περιβαλλοντικές Επιστήμες και η Ιατρική.

Σύμφωνα με τους ερευνητές που υπογράφουν την έρευνα, η οποία πιθανολογείται ότι είναι η πρώτη στο συγκεκριμένο πεδίο, χρησιμοποιώντας τα συγκεκριμένα μοντέλα, έχει γίνει αποδεκτή προς δημοσίευση στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό επιστημονομετρίας “Journal of Scientometric Research”. Οι ερευνητές άντλησαν στοιχεία και δεδομένα από το Research.com, μια διεθνή πλατφόρμα που συγκεντρώνει την ερευνητική δραστηριότητα και τις επιστημονικές δημοσιεύσεις ερευνητών, δημιουργώντας ένα “ακαδημαϊκό προφίλ”.

Οι ακαδημαϊκοί, μελετώντας, μεταξύ άλλων, τα δημογραφικά στοιχεία, πρόσθεσαν παράλληλα και πληθυσμιακά δεδομένα, όπως και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ανά χώρα.

Η Ελλάδα στον δείκτη αναλογίας ακαδημαϊκών ανά εκατομμύριο πολίτες βρίσκεται στην 24η θέση, με 421 κορυφαίους επιστήμονες στον κόσμο, και 18η στην Ευρώπη. Η αναλογία επιστημόνων ανά ένα εκατομμύριο πολιτών είναι 41,02 (ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται περί τα 10,4 εκατομμύρια), ενώ το κατά κεφαλή ΑΕΠ υπολογίζεται σε 20,263 σε δολάρια Ηνωμένων Πολιτειών.

Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η ερευνητική συνεισφορά των Ελλήνων επιστημόνων στην παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα είναι ιδιαιτέρως σημαντική στους «θετικούς και τεχνολογικούς» τομείς. Εκ των προαναφερόμενων τετρακοσίων και πλέον επιστημόνων, το 70% που εργάζονται στην Ελλάδα ανήκουν σε αυτά τα ακαδημαϊκά πεδία, σύμφωνα και με το ακόλουθο γράφημα.

Οι ερευνητές κάνουν ιδιαίτερα μνεία στους Έλληνες ακαδημαϊκούς που πραγματοποιούν την έρευνά τους σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού, δίνοντας ένα ιδιαίτερο στατιστικό δεδομένο, καθώς η χώρα προέλευσής τους είναι εκείνη με τη μικρότερη οικονομική ανάπτυξη, το χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, αλλά ταυτόχρονα με μεγάλη αναλογία κορυφαίων επιστημόνων ανά εκατομμύριο πληθυσμού.

Το brain drain... αγγλιστί, που έχει επικρατήσει ως όρος για τη “διαρροή εγκεφάλων” στο εξωτερικό, παραδοσιακά αποτελεί μια “πληγή” που δεν κλείνει στην... καρδιά της ελληνικής κοινωνίας. Η φυγή στο εξωτερικό κυρίως νέων αυξήθηκε θεαματικά τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης, συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετούς μνημονιακής περιόδου... και συνεχίζεται έως και σήμερα. Τα ήδη ελάχιστα ερευνητικά κονδύλια πριν την κρίση μειώθηκαν ακόμα περισσότερο, με αποτέλεσμα η “επένδυση” του κράτους σε φερέλπιδες επιστήμονες, ειδικευμένους ερευνητές και εξειδικευμένους ακαδημαϊκούς να πάει... χαμένη, καθώς η προοπτική του εξωτερικού ήταν περισσότερο από δελεαστική ή και μονόδρομος για πολλούς εξ αυτών.

Σύμφωνα με τη μελέτη των τριών ερευνητών του ΕΛΜΕΠΑ, το άθροισμα των Ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού με τους συναδέλφους τους στην Ελλάδα θα ανέβαζε τη χώρα στη 12η θέση παγκοσμίως και στην 8η στην Ευρώπη στους σχετικούς δείκτες! Η αναλογία ακαδημαϊκών ανά εκατομμύριο πολιτών θα εκτοξευόταν στους 150 (!), “κοντράροντας” τον Καναδά και το Βέλγιο, δύο χώρες που έχουν πολλαπλάσιο αριθμό ακαδημαϊκών ιδρυμάτων από την Ελλάδα.

Κίνητρα για να μείνουν οι “εγκέφαλοι” στην Ελλάδα

Σημαντικό στοιχείο που πρέπει να αναφερθεί εδώ είναι το εύρος των τομέων που απασχολούνται οι Έλληνες του εξωτερικού, εκ των οποίων ορισμένα πεδία είναι “άγνωστα” στην Ελλάδα ή δεν υπάρχουν ακόμα αντίστοιχα προγράμματα σπουδών. Η Ελλάδα έχει καταφέρει να προσελκύσει κεφάλαια για έρευνες είτε στα πρώην ΤΕΙ, είστε στα Πολυτεχνεία και τα Πανεπιστήμια που βρίσκονται διάσπαρτα ανά την επικράτεια. Οι ακαδημαϊκές διακρίσεις των Ελλήνων επιστημόνων που εργάζονται στη χώρα ή στο εξωτερικό συνεχώς διεκδικούν νέες χρηματοδοτήσεις.

Παρ’ όλα αυτά, αυτό που λείπει είναι η αναπτυξιακή στρατηγική για τα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, όπως για παράδειγμα η δημιουργία νέων ερευνητικών κέντρων, σημαντική αύξηση στις χρηματοδοτήσεις για διδακτορικές και μεταδιδακτορικές μελέτες και κυρίως επιπλέον κίνητρα, ώστε να παραμείνουν οι “εγκέφαλοι” στη χώρα! Επιπλέον, η διεθνοποίηση των ελληνικών πανεπιστημίων θα οδηγήσει προς αυτήν την κατεύθυνση, καθώς η Ελλάδα, εκτός από “εξαγωγός” εγκεφάλων... θα μπορέσει να γίνει, για πρώτη φορά, “εισαγωγός”... με όλα τα σχετικά οφέλη που μπορεί να έχει αυτό για την ελληνική κοινωνία...

protothema.gr