Συγκλονίζει η 85χρονη Αγγελική- Πανταζή Κατσιάνα με τη μνήμη της “από την τάξη στην Αστυνομία”, ενώ η αρχαιολόγος–ερευνήτρια Αναστασία Μανδάλα φωτίζει με ντοκουμέντα, τραγούδια και αρχειακές αναφορές τη διαδρομή και το αποτύπωμα της Λιουδάκη στην Ιεράπετρα.
Μια από τις πιο συγκλονιστικές μαρτυρίες για τη σκοτεινή μετεμφυλιακή περίοδο στην Κρήτη ακούστηκε στην εκπομπή Καλημέρα Λασίθι, μέσα από τη φωνή της 85χρονης σήμερα Αγγελικής Πανταζή-Κατσιάνα , μιας γυναίκας που, ως μικρό κορίτσι, βρέθηκε αυτόπτης μάρτυρας στη σύλληψη της δασκάλας της, της σπουδαίας παιδαγωγού και λαογράφου Μαρίας Λιουδάκη μέσα στην ίδια την αίθουσα διδασκαλίας στην Ιεράπετρα.
Ακούστε παρακάτω την συγκλονιστική συνέντευξη της 85χρονης Αγγελικής Πανταζή -Κατσιάνα για τη σύλληψη της Μαρίας Λιουδάκη :
«Ήρθαν την ώρα του μαθήματος και την πήραν»
Η κ. Αγγελική Πανταζή-Κατσιάνα θυμάται με καθαρότητα μια εικόνα που χαράχτηκε ανεξίτηλα στη μνήμη της: ήταν μαθήτρια Δημοτικού, όταν άνδρες της χωροφυλακής μπήκαν στην τάξη και συνέλαβαν τη δασκάλα τους την ώρα του μαθήματος. Τα παιδιά διαλύθηκαν, τρομαγμένα, και αρκετά από αυτά –ανάμεσά τους και η ίδια– ακολούθησαν αυθόρμητα τη δασκάλα τους μέχρι το σιδερόφρακτο τμήμα της χωροφυλακής , προσπαθώντας να καταλάβουν τί συνέβαινε.
Η Μαρία Λιουδάκη όπως τη θυμούνται οι μαθητές της
Η μαρτυρία φωτίζει και το παιδαγωγικό αποτύπωμα της Λιουδάκη. Δεν ήταν μια τυπική δασκάλα. Δίδασκε βιωματικά, με εικόνες, παραστάσεις, αντικείμενα πάνω στην έδρα, με λόγο ζωντανό και συμμετοχικό.
Έφερνε μαθητές και γονείς μέσα στην τάξη:
Από τη Φυσική Ιστορία μέχρι τη Βίβλο και την τέχνη, καλλιεργώντας σκέψη, συναίσθημα και κρίση – πρακτικές εξαιρετικά προωθημένες για την εποχή.
Σε μια Ιεράπετρα κατεστραμμένη από τον πόλεμο, με σχολεία βομβαρδισμένα και μαθήματα που συχνά γίνονταν σε πρόχειρους χώρους ή ακόμη και στην παραλία, η παρουσία της λειτουργούσε ως πνευματικό καταφύγιο.
Η έρευνα της Αναστασίας Μανδάλα: τα τραγούδια, τα αρχεία, η αλήθεια
Καθοριστική στη συζήτηση υπήρξε η συμβολή της αρχαιολόγου–ερευνήτριας Αναστασίας Μανδάλα, η οποία εδώ και χρόνια μελετά συστηματικά το έργο και το αρχείο της Μαρίας Λιουδάκη.
Η έρευνά της αποκάλυψε άγνωστο μικρασιατικό υλικό από το Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών: χειρόγραφες καταγραφές τραγουδιών ,προσφύγων της Ιεράπετρας –ανάμεσά τους συγγενών της Αγγελικής Πανταζή Κατσιάνα–που η Λιουδάκη κατέγραψε μεθοδικά σε μια εποχή χωρίς τεχνικά μέσα ηχογράφησης.
Η κ. Μανδάλα χρειάστηκε μήνες για να αποκρυπτογραφήσει τον δυσανάγνωστο γραφικό χαρακτήρα της Λιουδάκη, αντιγράφοντας με το χέρι σπάνιο υλικό, το οποίο αποδεικνύει τον τεράστιο λαογραφικό της μόχθο και τη σύνδεση της μικρασιατικής μνήμης με την κρητική κοινωνία.
Ένα έγκλημα χωρίς δικαίωση
Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε και στα στοιχεία από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους: το περιβόητο βούλευμα του 148 που αναγνωρίζει τον θάνατο της Λιουδάκη, αλλά ουσιαστικά αθωώνει τους υπεύθυνους.
Χωρίς σορό, χωρίς τάφο, χωρίς δικαίωση.
Η Μαρία Λιουδάκη δολοφονήθηκε, επειδή δίδασκε ελευθερία σκέψης.
Επειδή πίστευε στην παιδεία ως πράξη αντίστασης.
Μνήμη, ευθύνη, ιστορία
Η μαρτυρία της κ. Αγγελικής Πανταζή Κατσιάνα και η έρευνα της κ. Αναστασίας Μανδάλα δεν είναι απλώς αφηγήσεις του παρελθόντος. Είναι υπενθυμίσεις για το τι σημαίνει παιδεία, δημοκρατία και ιστορική μνήμη.
Σε μια εποχή που η νεότερη ελληνική ιστορία συχνά αποσιωπάται, τέτοιες φωνές λειτουργούν ως αντίβαρο στη λήθη. Και η Ιεράπετρα έχει χρέος να τις ακούσει – και να τις διαφυλάξει.
Στην φωτογραφία η κ Αγγελική Πανταζή- Κατσιάνα με τους γονείς της από το αρχείο του Αργύρη Πανταζή
