Γεωπολιτικές αναταράξεις, κλιματική πίεση, αδύναμα κράτη, ευρωπαϊκά κενά και επιχειρησιακές ελλείψεις πίσω από το νέο κύμα αφίξεων
Ο Ναύαρχος ε.α. Στέλιος Φενέκος στον Ηχώ 99.8 δίνει μια ολοκληρωμένη και πολυεπίπεδη εικόνα για τους λόγους που η Κρήτη και η Ιεράπετρα έχει μετατραπεί σε νέο διάδρομο μεταναστευτικής πίεσης. Όπως αναφέρει, οι ροές προς το νησί δεν είναι τυχαίες· αποτελούν συνέπεια διεθνών εξελίξεων, κλιματικών αλλαγών, γεωπολιτικών ισορροπιών, αλλά και αδυναμιών της Ευρώπης και της Ελλάδας να διαχειριστούν συνολικά το φαινόμενο.
Ακούστε παρακάτω τον κ. Φενέκο
Πρωταρχικά, ο Φενέκος επισημαίνει ότι οι γεωπολιτικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική έχουν δημιουργήσει εκατομμύρια εκτοπισμένων ανθρώπων που αναζητούν ασφαλές πέρασμα προς την Ευρώπη. Πόλεμοι σε Συρία, Σουδάν, Γάζα και άλλα σημεία καθιστούν αδύνατη την παραμονή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων στις πατρίδες τους. Παράλληλα, η Τουρκία –μέχρι πρόσφατα ένας από τους βασικούς διαύλους μετακίνησης– έχει μειώσει τις εξόδους, ενώ η Αίγυπτος έχει σκληρύνει τον έλεγχο στα δικά της σύνορα. Αυτό, σύμφωνα με τον Ναύαρχο, ωθεί τις ροές προς τη Μεσόγειο και κατά συνέπεια προς την Κρήτη, η οποία αποτελεί τον πιο προσιτό γεωγραφικό προορισμό.
Δεύτερη σημαντική αιτία είναι η κλιματική αλλαγή, που επηρεάζει βαθιά την αφρικανική ήπειρο. Ο Φενέκος τονίζει πως η ερημοποίηση, οι ξηρασίες και η εξάντληση των φυσικών πόρων δημιουργούν πλέον «κλιματικούς μετανάστες» σε πρωτοφανή κλίμακα. Αυτό δεν θα είναι ένα πρόσκαιρο φαινόμενο· αντιθέτως, σύμφωνα με εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών, θα αυξάνεται σταθερά τις επόμενες δεκαετίες.
Ο τρίτος πυλώνας των σημερινών ροών είναι η αποσταθεροποίηση των χωρών αναχώρησης, ιδίως της Λιβύης. Η χώρα παραμένει χωρίς ενιαία κυβέρνηση, επιτρέποντας στα εγκληματικά κυκλώματα να λειτουργούν ανεξέλεγκτα, οργανώνοντας μετακινήσεις ανθρώπων με τεράστια οικονομικά οφέλη. Ο Φενέκος επισημαίνει ότι, παρά την οικονομική και υλική βοήθεια που έχει δοθεί σε Αίγυπτο και Λιβύη από την Ε.Ε., η αποτελεσματικότητα παραμένει χαμηλή και ο έλεγχος ανεπαρκής.
Κεντρικό σημείο στην ανάλυσή του είναι και η ανεπάρκεια της ευρωπαϊκής πολιτικής. Η Ε.Ε. δεν εφαρμόζει μηχανισμούς αναλογικής κατανομής μεταναστών, αφήνοντας τις χώρες πρώτης γραμμής –όπως η Ελλάδα– να διαχειριστούν μόνα τους τεράστια βάρη. Ταυτόχρονα, χώρες όπως η Γερμανία επαναπροωθούν στη χώρα υποδοχής μετανάστες που δεν επιθυμούν πλέον, ενώ χρησιμοποιούν πολλούς εξ αυτών ως φθηνό εργατικό δυναμικό.
Ο Φενέκος αναδεικνύει επίσης την αδυναμία της Ελλάδας να αποτρέψει ροές στη θάλασσα, λόγω του διεθνούς δικαίου. Η χώρα έχει πλήρη δυνατότητα επιχειρήσεων μόνο εντός των χωρικών της υδάτων (6 ν.μ.), ενώ πέραν αυτών δεν μπορεί να εφαρμόσει ενεργητική αποτροπή. Η δημιουργία «συνορεύουσας ζώνης» στα 24 ν.μ., που θα ενίσχυε τις δυνατότητες ελέγχου, δεν έχει υλοποιηθεί. Ταυτόχρονα, το Λιμενικό εμφανίζεται υποστελεχωμένο, χωρίς επαρκή μέσα, ενώ η Frontex λειτουργεί κυρίως σε ρόλο «έρευνας και διάσωσης», όχι αποτροπής.
Τέλος, ο Ναύαρχος τονίζει πως η πίεση μεταφέρεται στις τοπικές κοινωνίες και στους δήμους, που μένουν χωρίς πόρους, υποδομές και κρατική στήριξη. Ο κίνδυνος κοινωνικής έντασης δεν οφείλεται στους μετανάστες, αλλά στην απουσία οργανωμένης πολιτικής και σχεδίου.
